Nuôi con là việc rất cần
Mọi người ai cũng quan tâm hàng ngày
Tiên thiên bẩm thụ chẳng đầy
Là vì thiếu phép dưỡng thai trong lòng
Hậu thiên nuôi dưỡng chẳng phòng
Thì con ốm yếu gày còm chết non
Anh nhi như cái mầm non
Cần nên vun tưới, chăm nom, giữ gìn
Dự phòng ngay lúc mới sinh
Trước tiên cắt rốn, gừng, hành xát dao
Vải mềm nước muối tẩm vào
Quấn tay móc miệng độc trào tiết ra
Lại dùng nước nấu Ngân hoa
Tắm ngay cho trẻ, ngoài da mát lành
Dự phòng đậu sởi phát sinh
Lá xoan, ích mẫu rửa mình cũng hay
Dự phòng thai nhiệt kinh sài
Lúc khi mới đẻ uống ngay Ngưu Hoàng
Phòng ngừa kiết lỵ tiện đường
Uống ngay cam thảo, mật ong kiện tỳ
Phòng ngừa kinh giản, đậu mùa
Cho uống sữa lợn tháng đầu cũng nên
Buộc bụng cho kẻ không quên
Chặn tà hàn thấp nhiễm truyền tề phong (uốn ván rốn)
Khi tắm cho trẻ phải phòng
Gió lùa nước lạnh, trẻ run rẩy mình
Chớ nên để trẻ sợ kinh
Tắm lâu nên kỵ, lau mình nhẹ tay
Giữ lưng cho trẻ cần thay
Hàn thấp xâm nhập, kinh sài phát ra
Phong trì sau gáy thường xoa
Đề phòng ngoại cảm phong tà Lục dâm
Khi cảm chỗ đó nên chườm
Mồ hôi ra được, trẻ thường lại chơi
Hớt tóc chỗ ấm nên ngồi
Làn đào, bột mịn, cạo rồi liền xoa
Đề phòng lở ngứa ngoài da
Dùng nước Kinh giới, hoè hoa tắm thường
Cho mặc ấm bụng, ấm lưng
Ấm chân, kín rốn còn hơn bịt đầu
Áo quần thích ứng theo mùa
Bịt hơi nóng quá phải ngừa ngứa sang (Lở)
Trên đầu dương khí bốc lên
Đội mão hơi bức hoá sinh chốc đầu
Dưới chân chẳng thiết ấm nhiều
Từ khi trẻ đã bắt đầu tập đi
Để cho cơ biểu thích nghi
Khi trời ấm lạnh cho đi ra ngoài
Trong phòng ủ ấm là sai
Đến khi thay đổi tiết trời cảm ngay
Cho nằm ở chỗ thoáng hơi
Nhưng cần phải tránh những nơi gió lùa
Đề phòng hàn thấp răn ngừa
Lăn mình dưới đất, nằm bò ngoài sương
Nằm nơi mát lạnh nên kiêng
Mặc dù tiết nóng chớ nên ở trần
Khi ngủ bụng ngực đắp chăn
Còn kiêng tiếng động giật mình hoảng kinh
Gối đầu Hoa cúc nhẹ thanh
Phòng ngừa phong nhiệt xông lên mắt đầu
Tịch (tránh) tà cho đeo bao trừ
Địa liền, Long não, A nguỳ, Chân hương
Gặp khi sấm sét tiếng vang
Nhét tai cho trẻ để phòng điếc tai
Lại cần biết cách cho chơi
Cấm ôm súc vật, tránh nơi lạ thường
Đồ chơi thanh nhã nên dùng
Chớ cho bốc đất, bắt trùng mà ăn
Ngồi lê dưới đất nên răn
Trùng xâm, kiến đốt, bất thần bệnh sinh
Chơi dao, chơi lửa đáng kinh
Đề phòng tai nạn, thân hình đao thương
Nuôi trẻ tuần tiết phải tường
Vỡ da sốt lớn là thường đừng lo
Vội dùng thuốc mạnh hồ đồ
Hài nhi non nớt, nguy cơ tới liền
Mọc răng đi tướt suốt đêm
Vội vàng cầm ỉa sẽ thêm nóng nhiều
Tập ngồi chớ để ngồi lâu
Tuỷ non, xương yếu về sau lưng gù
Tập đi sớm quá cũng ngừa
Làm trẻ rán sức, gân mềm chồn chân
Luận về cho bú, cho ăn
Là phần trọng yếu ta cần quan tâm
Những điều nhũ mẫu phải làm
Giữ sao cho sữa tốt lành luôn luôn
Phòng dục, uống rượu phải kiêng
Nhất là ăn thức nướng rang, cay nồng
Cùng thức sống lạnh cay nhờn
Mặn chua thái quá cũng không nên dùng
Uống ăn hỗn tạp không chừng
Làm cho chất sữa thất thường, loãng chua
Lạnh thì nôn, tháo đầy, ho
Nóng thì lở, kiết, bất ngờ lòi dom
Sau khi mưa nắng giãi dầm
Hoặc khi mẹ mới tắm xong uống liền
Sữa này truyền bệnh tất nhiên
Cần nên vắt bỏ trước tiên nước đầu
Sau khi tích sữa đã lâu
Cũng nên vắt bỏ lớp đầu mới an
Bú ăn cần cách thời gian
Ăn liền lại bú hoàn toàn không tiêu
Đang no hoặc giả bú nhiều
Nôn, ói, ọc sữa là điều đáng lo
Sau khi trẻ đã biết bò
Ăn nhiều bột gạo để cho cứng mình
Muốn cho bụng dạ yên lành
Sớm ăn ngũ cốc cho thành thói quen
Kể từ ba tháng trở lên
Cho ăn cháo loãng thì yên vị trường
Dự phòng tích trệ giun trùng
Ít ăn béo ngọt, uống phòng Sứ quân (quả giun)
Hạt sen, đậu ván nên ăn
Chua cay, đắng chát ta cần phải kiêng
Bớt ăn mấy miếng cho thèm
Còn hơn bội thực gây nên tích đầy
Uống ăn điều độ cần thay
Thức ăn thanh đạm là bài thuốc tiên
Tôm cua, sò ốc nên kiêng
Ăn vào lạnh dạ, ỉa liền phân tanh
Đến như kiệu, tỏi, hẹ, hành
Dễ sinh hư nhiệt tính tình mẩn mê
Chim sẻ, chím ngói bổ ghê
Ăn vào trằn trọc khó bề ngủ yên
Lại sinh lở ngứa liên miên
Thịt gà, cá chép cũng nên ăn vừa
Nuôi con biết cách phòng ngừa
Thì con khoẻ manh, mẹ đà khỏi lo
Nhà nghèo khi đói, khi no
Không mền, không áo cần ngừa gió sương
May thay tạo hoá đoái thương
Lưng cơm mảnh chiếu, con thường vui chơi
Vì chưng quen với tiết trời
Lại không tích trệ như người cao lương
Muốn cho con cái khang cường
Khuyên người phụ nữ nên tường cách nuôi
Hải Thượng Lãn Ông Y Tôn Tâm Lĩnh
Bùi Gia.
