Vệ sinh yếu quyết khuyên răn về dưỡng sinh và các phương pháp phòng chống bệnh tật, phần này nói về kiểm soát cảm xúc.
Thất tình
Nội thương bệnh chứng phát sinh (1)
Thường do xúc động thất tình gây nên
Quá mừng khí hoãn như điên
Chợt kinh khí loạn tâm phiền ngất đi
Nghĩ nhiều khí kết thương tỳ
Thao thức không ngủ, ăn thì chẳng ngon
Lo sầu phế khí tiêu mòn
Hụt hơi héo hắt nói không ra lời
Xung can sùng sục như sôi
Giận thì khí thượng tựa trời sấm vang
Sợ thì khí xuống tận cùng
Thận hư run rẩy, dái thun, gối mềm
Tinh thần rối loạn chẳng yên
Vì chưng khí hết biến thiên thất thường
Ngấm ngầm nguyên khí tổn thương
Thừa hư tà lấn vào trong bệnh thành
Lợi dục đầu mối thất tình
Chặn lòng ham muốn thì mình được an
Cần nên tiết dục thanh tâm
Giữ lòng liêm chính chẳng ham tiền tài
Chẳng vì danh lợi đua đòi
Chẳng vì sắc đẹp đắm người, hại thân (2)
Giữ tinh, dưỡng khí, tồn thần
Tinh không hao tán thì thần được yên
Hàng ngày luyện khí chớ quên
Hít vào thanh khí, độc liền thải ra
Làm cho khí huyết điều hoà
Tinh thần giữ vững bệnh tà khó xâm
Lại cần tiết chế nói năng
Tránh làm quá sức dự phòng khí hao
Thức đêm lo nghĩ quá nhiều
Say mê sắc dục cũng đều hại tâm
Biến sinh lao tái bệnh thâm (3)
Chân nguyên suy tổn ngấm ngầm chết non
Có người phú quý luyện đan
Tưởng rằng tăng thọ nhờ hoàn tráng dương
Ngờ đâu thận đã tổn thương
Còn dùng dược thạch (3) lại càng chóng nguy
Đột nhiên tứ đại (4) phân ly
Đỉnh chung mũ sắc (5) mặt my (mày) với đời
Nhìn xem thôn dã bao người
Làm ăn chất phác, chơi bời chẳng hay
Ngô khoai rau cháo hàng ngày
Ấy mà khoẻ mạnh hơn người cao lương
Vì quen cuộc sống bình thường
Ít lo xúc phạm nội thương thất tình
Rạng đông cày cuốc luyện mình
Đồng không hít thở, thân hình nở nang
Lo sầu vì bệnh giàu sang
Vui nghèo khoẻ mạnh hiên ngang trong lòng
Thảnh thơi ở chốn núi rừng
Cuộc đời thanh bạch mà thường sống lâu
Hơn người quyền quý công hầu
Nhàn cư tửu sắc phần nhiều chết non
Mặc dù đạo dẫn, tiên đan
Đâu bằng hai chữ Thanh tâm là cùng
1) Xem Bệnh năng ở Nội kinh yếu chỉ
2) Sắc đẹp làm cho người ta mê đắm và có thể hại đến tính mệnh
3) Thuốc bằng kim thạch như Lưu hoàng, Dương khởi thạch
4) Tứ đại: 4 yếu tố lớn trong cơ thể là Máu, thịt, gân, xương. Ý câu này là nói thân thể bỗng dưng lìa rời
5) Đỉnh chung mỹ sắc là danh vọng và sắc đẹp
Hải Thượng Lãn Ông Y Tôn Tâm Lĩnh
Bùi Gia.
